กุญแจแห่งธรรมชาติในสรรพสิ่ง

เคน วิลเบอร์

ชีวประวัติ

"ความต้องการเป็นเลิศทางวิชาการ ทำให้ศาสตร์ต่าง ๆ ถูกแยกส่วน กระจัดกระจาย แตกแขนง จนหลายกรณีได้กลับกลายเป็นว่าหาแก่นสารสาระไม่ได้"

เคน วิลเบอร์ หรือ Kenneth Earl Wilber Jr. เกิดเมื่อวันที่ 31 มกราคม ค.ศ. 1949 ที่เมืองโอคลาโฮมาซิตี สหรัฐอเมริกา ในวัยเพียง 23 ปี ผลงานอันน่าทึ่งของเขาปรากฏแก่ชาวโลกด้วยงานเขียนเรื่อง The Spectrum of Consciousness แล้วตามมาด้วย Sex, Ecology, Spirituality และ A Brief History of Everything All Quadrant All Level ที่ล้วนได้รับความสนใจเป็นกระแส และนักคิดนักเขียนมากมายใช้อ้างอิงถึง

กระทั่งเคน วิลเบอร์ ได้รับการยอมรับว่า เขาคือ นักปรัชญา นักจิตวิทยา และนักทฤษฎีคนสำคัญของโลก ซึ่งต่อมาเขาได้พัฒนาแนวคิดกระทั่งเป็นทฤษฎีบูรณาการ ซึ่งกล่าวถึง

กระบวนการมองอนาคต ซึ่งความสำคัญจะอยู่ที่การรับข่าวสารข้อมูลจากสิ่งแวดล้อม (Environmental scanning) อันประกอบด้วย STEEP analysis นั่นคือ ความถึงพร้อมด้วย 5 องค์ประกอบ คือ 

  1. Social
  2. Technology
  3. Environment
  4. Economics
  5. Politics

แต่เนื่องจากผู้คนส่วนมาก มักจะเห็นในสิ่งที่เขาอยากเห็น และอยากฟังในสิ่งที่เขาอยากได้ยินเท่านั้น  เคน วิลเบอร์ จึงเห็นว่า เพื่อให้มีวิธีการที่ละเอียดลึกซึ้งกว่านั้น จึงต้องจับเอา STEEP analysis ไปวางอยู่ในหมวดสังคม (exterior-collective) อันเป็นเพียงหนึ่งในองค์ประกอบของ AQAL model ซึ่งประกอบไปด้วย ข่าวสารข้อมูลสี่เสี้ยว นั่นคือ

  1. interior-individual (เจตนา)
  2. exterior-individual (พฤติกรรม)
  3. interior-collective (วัฒนธรรม)
  4. exterior-collective (สังคม)

ยิ่งต่อมาเขาได้พัฒนา AQAL model เพิ่มเติมโดยการแบ่งเรื่องทั้งสี่หัวข้อออกเป็นหลายชั้นเช่น “matter to body to mind to soul to spirit”. ความรู้และการมองโลกก็มีขอบเขตที่กว้างขวางและลึกซึ้งยิ่งกว่าเดิม

เคน วิลเบอร์ เห็นว่าเพราะความต้องการเป็นเลิศทางวิชาการ ทำให้ศาสตร์ต่าง ๆ ถูกแยกส่วน กระจัดกระจาย แตกแขนง จนหลายกรณีได้กลับกลายเป็นว่าหาแก่นสารสาระไม่ได้

ทั้งๆที่บรรดาสรรพศาสตร์ล้วนมาจากรากเหง้าเดียวกัน จึงต้องประสานเป็นเครือข่ายที่โยงใยกัน ในลักษณะ "สหวิทยาการ" (Integrated Science) แม้แต่จะต้องหลอมรวมกันในเชิงบูรณาการโดยแท้ (Integral Science)

ทั้งมวลนี้เปรียบได้กับ "ปรมัตถสัจจะ" หรือ “แก่นแท้ของความจริง" ตามแนวสอนของพุทธศาสนา ซึ่งสามารถนำทุกศาสตร์มาอธิบายได้อย่างกว้างขวางลึกซึ้ง เช่น เศรษฐศาสตร์ – รัฐศาสตร์ – วิทยาศาสตร์ – จิตวิทยาเชิงพุทธ เราก็จะได้เห็นถึงแนวทางเรียนรู้ แนวทางแก้ปัญหาได้อย่างปิติสุขและลึกซึ้ง

เคน วิลเบอร์ เป็นอีกหนึ่งในนักวิทยาศาสตร์อเมริกันที่ใฝ่รู้ปรัชญาแนวตะวันตกอย่างจริงจัง  โดยเฉพาะ พุทธ เต๋า เซน ซึ่งเขานำคำสอนอันลึกซึ้งเหล่านี้มาไขความกระจ่างเรื่อง "โครงสร้างของจิต" เรื่อง "แถบแสงแยกสีของโครงสร้างของจิต หรือ การจัดจำแนกลำดับชั้นของโครงสร้างของจิต" (The Spectrum of Consciousness) โดยบูรณาการแนวคิดต่างๆทางโลกตะวันตกและโลกตะวันออกเข้าด้วยกันอย่างน่าสนใจ

เคน วิลเบอร์ คือปราชญ์สำคัญซึ่งนำแนวคิด “เมื่อวิธีคิดเปลี่ยน ทำให้วิธีการสู่เป้าหมายก็ต้องเปลี่ยน“ นั่นหมายถึงความคิด การรับรู้  ทัศนะ และวิธีการทางวิทยาศาสตร์แบบแยกส่วน (ตามแบบวิธีคิดของเดส์คาตส์-นิวตัน) ที่แยกแต่ละสิ่งเป็นเศษเสี้ยวจะพลิกโฉมไปจากเดิม เพราะเป็นที่ประจักษ์แล้วว่าวิธีคิดแบบแยกส่วนมักข้อจำกัดที่ทำให้ไปไม่ถึงไหน  หนำซ้ำในหลายกรณีได้ก่อให้เกิดผลกระทบอย่างเสียหาย เกิดปัญหาใหม่ตามมาเป็นลูกโซ่

"วิลเบอร์" จึงนำเสนอแนวทาง”บูรณาการทุกสรรพสิ่งในโลกนี้ อันเป็นลักษณะสอดคล้องกับความเป็นไปของธรรมชาติที่เชื่อมโยงกันเป็นเครือข่าย มิใช่วิธีคิดเดิมที่มุ่งแต่จะเอาชนะธรรมชาติให้จงได้

ทฤษฎี "พัฒนาการทางจริยธรรม" เป็นอีกหนึ่งแนวคิดของวิลเบอร์ ที่นักจิตวิทยารุ่นใหม่อ้างอิงถึงเสมอ ซึ่งใช้เสริมการอธิบายถึงแนวทางบูรณาการได้เป็นอย่างดี

ขั้นที่ 1 ขั้นก่อนสามัญ (Preconventional) หรือจิตในขั้นแบเบาะ ยังไม่รู้จักใช้เหตุผล ยังมีเพียงความ"หลงตัวเอง" (narcissistic)   ระดับเดียวกับสัตว์เดรัจฉาน ซึ่งต้องรอผ่านการขัดเกลาจากสังคม

ขั้นที่ 2 ขั้นสามัญ (Conventional) คือขั้นที่ได้รับการขัดเกลาจากสังคมบ้างแล้ว มีระดับจริยธรรมแบบปุถุชนคนสามัญ ที่ ยังมีความรู้สึกเป็นเจ้าเข้าเจ้าของ สนใจแต่เรื่องปากท้องเฉพาะตัว ไม่สนใจเรื่องของสังคมและโลก ยังยึดติดกับกรอบกฎเกณฑ์อย่างตายตัว

ขั้นที่ 3 คือขั้นเหนือสามัญ (Postconventional) คือเมื่อมนุษย์นำความเป็น "ปัจเจกบุคคล" เข้าสู่สังคมแล้วปฏิรูปความเป็นปัจเจกบุคคลไปสู่ความมีจริยธรรม นั่นคือ มีความรักที่เป็นสากล ห่วงใยโลก มีสติปัญญา มีความเป็นเหตุเป็นผลสูง

งานเขียนล่าสุดของ เคน วิลเบอร์ คือ "ภาพรวมประวัติความเป็นมาของสรรพสิ่ง" (A Brief History of Everything)  อันเป็นงานเขียนล่าสุด ที่โยงใย หลอมรวมองค์ความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์ ปรัชญา และศาสนาได้อย่างน่าทึ่ง กระทั่งอธิบายปรากฏการณ์ที่ทำให้ผู้คนบนโลกพยายามหาคำตอบ ตั้งแต่ เรื่องของ Postmodern  The Big Bang จิตวิญญาณ สติปัญญา  อารมณ์ความรู้สึก  และคุณธรรม

ตลอดชีวิตของเสนอเคน วิลเบอร์  คือการพยายามแนะวิธีการตามแบบปรัชญาตะวันตกที่จัดจำแนกสรรพสิ่งทั้งหมดทั้งสิ้นที่ครอบคลุมทั้งปรัชญาตะวันตกและปรัชญาตะวันออกและครอบคลุมเรื่องของ 'จิต-พฤติกรรม-วัฒนธรรม-สังคม' เข้าด้วยกันอีกครั้งในรูปของ "กระบวนทัศน์เชิงบูรณาการ" (Integral Paradigm of Ken Wilber)

เส้นทางชีวิต

ค.ศ. 1949
เกิดที่เมืองโอคลาโฮมาซิตี สหรัฐอเมริกา

ค.ศ. 1972
เขียนเรื่อง The Spectrum of Consciousness และได้รับความนิยมจากนั้นเป็นต้นมา

ค.ศ.1996
เขียนเรื่อง  A Brief History of Everything อันว่าด้วยสรรพสิ่งในโลกสามารถจัดระเบียบจาก "สิ่งที่ไร้ระเบียบสู่ความมีระเบียบ" ซึ่งได้รับความนิยมเป็นอย่างยิ่ง

วาทะ

"จิตใจ คือหลักฐานสำคัญเพียงสิ่งเดียวของจิตวิญญาณ" (Spirit is only evidence for Spirit)

"บูรณาการสรรพสิ่งในโลกนี้หลอมรวมเข้าด้วยกัน” คือวิธีคิดใหม่ที่สอดคล้องกับความเป็นไปตามธรรมชาติที่เชื่อมโยงกันเป็นเครือข่ายมากกว่าวิธีคิดที่ฝืนธรรมชาติ และมุ่งแต่จะเอาชนะธรรมชาติให้ได้"

"นักวิทยาศาสตร์ที่สนใจเพียงเฉพาะเรื่อง จะไม่สามารถอธิบายพฤติกรรม วัฒนธรรม และสังคมในภาพขององค์รวมได้อย่างชัดเจน"

"ความจริงไม่อาจปลดปล่อยคุณเป็นอิสระ หากแต่ความจริงใจต่างหาก"

"การมีจิตสำนึก คือความสามารถที่จะเข้าใจสิ่งซึ่งซับซ้อน"

"มนุษย์ คือหน้ากากแห่งพระเจ้า"

ดูเพิ่มเติม

Ken Wilber | Introduction to Integral Spirituality

 

Ken Wilber - I Am Big Mind

 

Kenneth Wilber - Assholes and Accidents

แหล่งอ้างอิง

เรียบเรียงโดย

ประจวบ ผลิตผลการพิมพ์ 

ย้อนกลับไป "50 คุรุ"